logo
Czwartek, 28 marca 2024 r.
imieniny:
Anieli, Kasrota, Soni, Guntrama, Aleksandra, Jana – wyślij kartkę
Szukaj w
 
Posłuchaj Radyjka
kanał czerwony
kanał zielony
 
 

Facebook
 
Drukuj
A
A
A
 
Mirosław Stanek SDS
Cyceron
materiał własny
 


z cyklu: Historia filozofii z pigułce
 
Cyceron
 
Cyceron Marcus Tullius Cycero – Potomek starego rodu szlacheckiego. Urodził się 3 I 106 prz. Chr. w Formi (Lacjum), zmarł 7 XII 24 prz. Chr. w Formianum (Mola di Geata). Jest uznawany za jednego z najwybitniejszych rzymskich mówców i filozofów. Był również mężem stanu i aktywnym politycznie obywatelem rzymskim[1]. W młodości Cyceron zetknął się z wieloma prądami myślowymi płynącymi przez ówczesny świat, miał okazje spotkać wielu wybitnych myślicieli świata starożytnego i zapoznać się z prezentowanymi przez nich teoriami. Był uczniem epikurejczyka Fajdrosa, akademika Filona oraz stoika Diodotosa, słuchał również epikurejczyka Zenona, akademika-elektyka Antiochosa z Askalonu i platonizującego stoika Posejdonosa[2]. Oprócz studiów filozoficznych w Atenach odbył również prawnicze u Munciuszów, oraz retoryczne na Rodos[3]. Dzięki znakomitemu wykształceniu, które otrzymał od najwybitniejszych przedstawicieli rzymskiej i greckiej nauki osiągnął szczyt kariery politycznej. W roku 81 został obrońcom sądowym, od 75 roku był kwestorem na Sycyli, w 69 staje się edylem kurulnym, w 66 pretorem by wreszcie w 63 osiągnąć godność konsula. Politycznie zwolennik Pompejusza Wielkiego, po klęsce pod Farlos (48r.) ułaskawiony przez Cezara, wkrótce po jego śmierci zostaje zwolennikiem Oktawiana opowiadając się tym samym przeciw Markowi Antoniuszowi. Został zamordowany przez żołnierzy tego ostatniego. Zginął jako wytrwały obrońca ustroju republikańskiego. Pełniąc wielorakie funkcja publiczne wsławił się uczciwością, bezinteresownością i patriotyzmem [4]. Był człowiekiem o bardzo bogatej osobowości i choć przyszło mu żyć w czasach niezwykle trudnych politycznie, potrafił sprostać wszelkim wymaganiom, jakie stawiało przed nim życie. Sprawdził się jako mówca , filozof czy polityk, zawsze broniący swoich przekonań i charakteryzujący się przemyślanym postępowaniem w wielu trudnych sytuacjach. Do końca swojej bogatej kariery politycznej pozostał zwolennikiem republiki, uważając ten ustrój za najodpowiedniejszy dla państwa[5].
 
Cyceron okazał się niezwykle płodnym twórcą literackim, w jego bogatym dorobku możemy spotkać nie tylko dzieła dotyczące polityki czy sztuki mówienia, ale także te, traktujące o zagadnieniach filozoficznych, teologicznych i etycznych. Swoje poglądy teologiczne zawarł w dziele „De natura deorum”, nieśmiertelność duszy przedstawił w: „De divinatione”, „De facto”, „Somnium Scipionis”. Poglądy moralne ogłosił w pracy „De officiis” a do prawa naturalnego odwołuje się w „De legibus”. Jako republikanin pisze „De republica”, jako specjalista z zakresu teorii i historii wymowy „De oratore”, „Orator” i „Brutus”, a jako znakomity retor „In Verrem”, „In Catilinam”, „Pro Achai”, „Pro Milone’, „Philippicae”. Zasady epistolografii antycznej, które wpłynęły później na rozwój listu jako formy w okresie wczesnochrześcijańskim i renesansu przekazał w listach: „Ad Atticum”, „Ad familiares”, „Ad Quantum fratrem”, „Ad Brutus”[6]. Swoje poglądy filozoficzne zawarł w: „De finibus bonorum et malorum”, „Tusculanea disputationes” i „Lealius sive et amicitia” [7].
 
Charakteryzując stanowisko filozoficzne Cycerona należy stwierdzić, iż był on najwybitniejszym przedstawicielem eklektyzmu rzymskiego. Eklektyzm jako prąd myślowy powstał już w II w przed Chrystusem, ale najsilniejszy wpływ na filozofię zaczął wywierać w wieku następnym, stając się nawet nurtem dominującym w tej nauce. Główną zasadę eklektyzmu można określić jako wybieranie i ponowne łączenie części zaczerpniętych z różnych doktryn. Eklektycy uzasadniając wybór różnych doktryn, które należy przyjąć stworzyli własną zasadą pozwalającą wybrać odpowiednią doktryną: „zasadę sumienia i wewnętrznej świadomości”[8]. Cycero jako przedstawiciel eklektyzmy rzymskiego wychowany przez eklektyków greckich, takich jak Antiochos i Filon nazywany jest częstokroć pomostem, przez który filozofia grecka przeszła na obszar kultury rzymskiej, a potem na cały Zachód. Podobnie jak jego mistrzowie rozpatrując różnorakie kwestie Cyceron stosuje metodę rozpatrywania argumentów za i przeciw danej sprawie. Metoda ta pozwalała na poznanie stanowisk wielu filozofów wypowiadających się w danej sprawie. Problem jest rozwiązywany na zasadzie konfrontacji, ale ta ostatnia ma za zadanie prowadzić nie do zawieszenia sądu lub konfliktu, lecz do odnalezienia prawdy. Cyceron uważa tę metodę za pożyteczną także z tego powodu, iż stwarza dogodne warunki do ćwiczenia się w sztuce mówienia. Problemy filozoficzne stara się rozwiązywać zawsze z kulturowego punktu widzenia. Pozostaje sceptykiem nie wierząc do końca w poznanie prawdy. To, że prawda jest nieosiągalna potwierdzają sami filozofowie nie potrafiący się zgodzić w różnych kwestiach. Podobnie jak większość jemu współczesnych uważa, że to do filozofa należy stwierdzenie, co posiada wątki prawdy a co jest ich pozbawione. Aby tego dokonać konieczne jest ustalenie kryteriów prawdy. Dla Cycerona będą to świadectwo zmysłów oraz powszechna zgoda ludzi. Przyznaje jednak, że ani świadectwo zmysłów, ani powszechna zgoda nie daje stuprocentowej pewności. Mogą prowadzić jedynie do prawdopodobieństwa. Przypomina również, że przecież sama natura dała nam pewne pojęcia wrodzone dające możliwość stworzenia skutecznego kryterium pozwalającego rozpoznać prawdę [9].
 
Dla Cycerona etyka jest najważniejszą częścią filozofii, która reguluje życie społeczne. W swej doktrynie etycznej zgodny jest ze stoikami twierdzącymi, że to cnota wystarczy do szczęścia, ale przyjmuje również nauki perypatetyków przyznających wartość dobrom zewnętrznym [10]. Nie jest w stanie zaaprobować stoickiej zasady mówiącej, że tylko mędrzec jest dobry a wszyscy inni źli. Odwołuje się do natury człowieka będącego jednocześnie duszą i ciałem przypomina, iż konieczne jest wypełnienie wszystkich wymagań ciała, po to, aby później skutecznie używać rozumu. Niezwykle ważną sprawą dla etyki jest prawo stawiające na równi wszystkich obywateli rzymskich, dające im wolność a przez to i godność. Godność musi być jednak uzasadniona i w sposób etyczny, każdy więc obywatel zobowiązany jest robić wszystko czego wymagałoby dobro ojczyzny, służba republice powinna być najwyższym dobrem dla każdego kto nosi miano obywatela rzymskiego. Wzajemne stosunki między jednostkami określa zasada równowagi etycznej, czyli równości wszystkich wobec prawa a także jedności i zgody obywatelskiej [11].
 
W obniesieniu do Boga Cyceron wydaje się nie mieć wątpliwości, co do jego istnienia. Przekonuje o tym powszechna zgoda wszystkich ludów wiedzących w Najwyższą Istotę. Zdecydowanie odrzuca doktrynę atomistycznego ateizmu. Religia ma sen istnienia ze względu na interes wspólnoty, jest środkiem dającym jedność i pomagającym scalić narody w imperium. Aby jednak dobrze funkcjonowała konieczne jest jej oczyszczenie z wszelkich zabobonów, praktyk magicznych i przypisywania bogom niemoralności. Człowiek powinien zachować wiarę w nieśmiertelność duszy [12]. Teza o nieśmiertelności potwierdza się przez nasz strach i niepewność, co do sytuacji pośmiertnej. Dusza jest elementem łączącym człowieka z Bogiem, trudno jednak jednoznacznie określić naturę dusz jest przecież ona czymś ponadzmysłowym. Cyceron ma również kłopoty z określeniem natury Boga, w jednym ze swoich dzieł pisze: „Samego zaś boga, którego sobie wyobrażamy, nie można wyobrazić sobie inaczej niż jako jakąś duszę swobodną i wolną, oderwaną od wszelkiej materii śmiertelnej, duszę, która wszystko wie oraz wszystko wprawia w ruch, a sama jest obdarzona ruchem wiecznie trwającym” [13]. Nie potrafimy jednak tego pojąć z ontycznego punktu widzenia. Niewątpliwie istniej opaczność. Sama skomplikowana budowa ludzkiego organizmu jak i wszystkie rzeczy zewnętrzne świadczą o celowej organizacji [13].     
 
Niewątpliwie Cyceron był człowiekiem, który odegrał największą rolę ze wszystkich filozofów w przyswojeniu filozofii greckiej społeczeństwu rzymskiemu. Mimo, że nie stworzył nowego systemu filozoficznego jego twórczość wywarła ogromny wpływ na współczesnych. Wypracował nową terminologie filozoficzną dla języka łacińskiego. Jego działalność polityczna i filozoficzna zapisała się na stałe w kulturze europejskiej i przetrwała do czasów współczesnych [14].
 
Mirosław Stanek SDS
 

Przypisy
1 Zob. R. Andrzejewski, Cyceron w: Encyklopedia Katolicka, Lublin 1979, tom III, s. 677.
2 Zob. W. Tatarkiewicz, Historia Filozofii, Warszawa 1990, s.154.
3 Zob. R. Andrzejewski, dz. cyt., s. 677.
4 Zob. J. Justynski, Cyceron w: Nowa encyklopedia PWN, Warszawa 1995, tom I, s. 803.
5 Zob. A. Nawrocka, Studia Antiquiatis Christianae, Problem recepcji etyki Cycerona w etyce św. Ambrożego, Warszawa 1988, tom VIII, s. 14.
6 Zob. R. Andrzejewski, dz. cyt., s. 677.
7 Zob. W. Tatarkiewicz, dz. cyt. s. 154.
8 Zob. G. Reale, Historia filozofii starożytnej, Lublin 1999, tom III, s. 521-525.
9 Zob. Tamże, s. 540-545.
10 Zob. F. Copleston, Historia filozofii, Warszawa 1998, tom I, s. 472.
11 Zob. A. Nawrocka, dz. cyt., s. 40-45.
12 Zob. F. Copleston, dz. cyt., s. 473.
13 Cyceron, Tusculanea disputationes, I 27, 66; cyt, za G. Reale, dz. cty., s. 548.
14 Zob. G. Reale, dz. cyt., s. 547.
15 Zob. A. Nawrocka, dz. cyt., s. 13-14.
 
Zobacz także
Dariusz Dańkowski SJ
Od czasu, kiedy Sobór Watykański II wezwał Kościół do „badania znaków czasu i wyjaśniania ich w świetle Ewangelii”, termin „znaki czasu” zadomowił się w katolickiej nauce społecznej i w katolickiej refleksji pastoralnej. Czym są owe znaki czasu i jak je rozpoznawać? Czym się różni to rozpoznawanie od zwykłego czytania porannej gazety i przeżywania na tym tle różnych emocji? 
 
Dariusz Dańkowski SJ
Akcent na informację doprowadził do ważnych przemian. To z tego powodu dzisiaj o wiele ważniejszy jest przedział czasu niż obszar przestrzeni, slot niż plot: więcej zarabia się na sprzedawaniu czasu niż przestrzeni (np. w telewizji, radio, kinach). Zmianie ulega przekazywanie informacji. Zanikają dłuższe wypowiedzi... 
 
Dariusz Dańkowski SJ
Kiedy święty Paweł pisze o zmartwychwstaniu Jezusa Chrystusa, dodaje, że powstał z martwych „jako pierwszy z ludzi”. Oznacza to, że za Chrystusem pójdą również inni. Dzisiejsze święto Zmartwychwstania jest dla nas wszystkich ważną propozycją. Proponuje ono, abyśmy spojrzeli na nasze życie zupełnie inaczej, niż patrzymy na co dzień. Mamy stanąć jakby poza tym życiem. Mamy popatrzeć na własne życie jakby od zewnątrz, objąć je jednym spojrzeniem. Mamy popatrzeć na siebie jak na pielgrzymów na tej ziemi. 
 

___________________

 reklama
Działanie dobrych i złych duchów
Działanie dobrych i złych duchów
Krzysztof Wons SDS