Ikony, które pod względem artystycznym wywołują największe wrażenie, zawsze mają jakąś perspektywiczną skazę. „Naruszenie zasad perspektywy linearnej – pisze rosyjski teolog – jest pozytywną stroną tego malarstwa, jego siłą” ^[1]. Warto dodać, że jest to tradycja wypracowana przez pokolenia malarzy – nie kaprys artystyczny, lecz dorobek wielu pokoleń modlących się ludzi. 

 

Dlaczego w ten sposób malowano wieczność? W tym artystycznym chwycie chodzi o to, by przedstawianą rzeczywistość umieścić w sercu człowieka. Perspektywa prowadzi nasz wzrok nie w kierunku odleg łego punktu na horyzoncie, ale zbiega się w sercu tego, kto modli się przed ikoną. Artyści chcieli podkreślić dwie kwestie. Po pierwsze, celem ikony jest przedstawienie innej rzeczywistości, takiej, która nie odpowiada realiom świata widzialnego. Po drugie, ikony mają wyraźnie modlitewny charakter. Rzeczywistość, na którą patrzymy, przenika do naszego serca. Można powiedzieć, że w klasycznym malarstwie, które odkryłem, będąc w pierwszych klasach szkoły podstawowej, obraz jest oknem, przez które patrzę na świat. Natomiast w malarstwie ikonograficznym poprzez ikonę to inny świat patrzy na mnie, a dokładniej mówiąc: przychodzi do mnie przez okno, którym jest ikona.

Również ten rodzaj perspektywy możemy odnieść do naszego życia. Chodzi o tę nieskończoność, którą jest nasze serce. Święty Augustyn pisał w Wyznaniach, że niespokojne jest serce człowieka, dopóki nie spocznie w Bogu. Tylko nieskończoność Boga jest w stanie wypełnić pragnienia naszego serca. W Katechizmie Kościoła katolic kiego czytamy, że „pragnienie Boga jest wpisane w serce człowieka, ponieważ został on stworzony przez Boga i dla Boga. Bóg nie przestaje przyciągać człowieka do siebie i tylko w Bogu człowiek znajdzie prawdę i szczęście, których nieustannie szuka” ^[2]. Widzimy więc dwie perspektywy: odleg łą perspektywę życia wiecznego oraz niezwyk le bliską perspektywę nieskończoności naszego serca. Im bliżej siebie umiejscowimy te dwa punkty, tym bardziej będziemy mogli żyć na tym świecie, będąc już nie z tego świata.

 

Bolączką współczesnych czasów jest utrata tych dwóch perspektyw. Uciekamy zarówno od końca świata, jak i od własnego serca.

 

_____________________________

 

^[1] P. Florenski, Ikonostas i inne szkice, tłum. Z. Podgórzec, Białystok 1997, s. 214.

^[2] Katechizm Kościoła katolickiego, Poznań 2012, dalej: KKK, nr 27.

_____________________________